Het onderzoek-atelier Kunst & Humanistiek van ARTWARE gedraagt zich als een soort residency en richt zich op verschillende contexten van overdracht waarbinnen “het mens-zijn in de wereld” de reflectie op kunst(productie) bepaalt. Verschillende workshops, events en talks stellen de deelnemers in staat een eigen onderzoeksvoorstel binnen de context van het thema kunst en humanistiek aan de orde te stellen. Het onderzoek-atelier wordt afgesloten met een gezamenlijk project.
Er wordt regelmatig samengewerkt met studenten van het Maastricht Institute of Arts. In 2021 waren dat acht bachelorstudenten van de opleiding Autonome Beeldende Kunst en twee externen (contractstudenten). In 2022 namen drie bachelor studenten en twee contractstudenten aan het programma deel. Verschillende (gast)docenten gaven workshops over uiteenlopende onderwerpen als arduino-technologie, de dood van een oerbos, nalatenschappen, het werk Hannah Arendt en Merleau-Ponty, grensverkenningen, de psycho-emotionele werking van akoestiek op de beleving van ruimte (klankworkshop), I Tjing en het fenomeen van de lege verzameling (performance-workshop), de mythe van professionalisering, het rondhangen als culturele positie, de sociale functie van het museum, het belang van samenwerking en het spelen met het innemen van flexibele posities.
De getoonde foto’s geven situaties weer van de arduino-workshop van Christy Westhovens, de lezing van Eline Kersten, het debat over het werk van Hannah Arendt, de klankworkshop van Paul Devens en de performance-workshop van Karin Peulen.
Het eindproject bestond zowel in 2021 als in 2022 uit de realisatie van een gezamenlijke kunstenaars-uitgave. Geheel in de traditie van het kloosterleven kwam in eerste instantie een beperkte oplage (private press) een boek tot stand waarin de deelnemers de relatie tot de specifieke omgeving, elkaar en de artistieke praktijk in tekst en beeld hebben vormgegeven. De indeling van het boek is door de afzonderlijke deelnemers opgebouwd als een soort rondgang door de verschillende ruimtes van het kloostergebouw waar ieder op eigen wijze op heeft gereageerd. De manier waarop de verschillende bijdragen met elkaar in dialoog gaan doet enerzijds een totaalbeeld ontstaan van een collectieve ervaring, anderzijds is het een oefening om flexibel om te gaan met de vraag hoe om te gaan met – al dan niet de afbakening van – een persoonlijk territorium. De foto’s tonen werk van Kai Tiedke, Caroline Sarneel en Zoë Vlijm. Andere deelnemers waren Sanne Vrijman, Niekeline der Kinderen, Jules Coumans, Lizzie Veldkamp, Valerie Kroeg, Stan Weessies en Evelien Joosten (kijk voor meer resultaten bij artware.pbk > beeldende kunst > artware event #5)
“Al zoekende naar bestemming werd het gebouw een belichaming van samenkomst en dialoog. Binnen de antropologie is liminaliteit een concept dat de tussenpositie en onduidelijke status van mensen, groepen of plekken die een overgang van de ene naar de volgende levensfase aanduidt. Deze overgang maakt dat iemand wordt losgebroken van de oude identiteit maar de volgende nog niet bereikt heeft. Hierin wordt een situatie gecreëerd waarin de bestaande structuur voor even geen betekenis meer heeft”
(citaat uit tekstbijdrage van Lizzie Veldkamp, deelnemer 2021)
De tweede editie van het onderzoek-atelier Kunst & Humanistiek i.s.m. het Maastricht Institute of Art vond plaats van februari tot en met juni 2022. De vaste begeleiders waren Paul Devens (beeldend kunstenaar | docent Maastricht Institute of Arts), Erik J de Jong en Helma Dabekaussen (stagiaire Katholieke Universiteit Leuven).
Net als tijdens de eerste editie waren Eline Kersten, Julie Fassbender en Christy Westhovens te gast om workshops te verzorgen. Karin Peulen (beeldend kunstenaar | docent PXL/MAD-faculty Hasselt) was te gast met haar studenten voor een workshop n.a.v. de I Tjing (foto). Tijdens een tabletalk over Hannah Arendt ging het gezelschap van deelnemers in gesprek met Floris Postmes. Floris is smid en een van de vaste gebruikers van Hoogcruts. Hij bouwde een tiny-house in de kloostertuin en ontwikkelt plannen voor een kleine nederzetting van tiny-houses die kunnen gaan dienen als residencies.
Het onderzoek-atelier voorzag net als in 2021 in een breed programma van lezingen, workshops, werkgesprekken en excursies. Carmen Schuhmann (Universiteit voor Humanistiek Utrecht) , Luca Soudant en Charlotte Koenen gaven lezingen en Karin van Pinxteren, Lene ter Haar (cultureel attaché Nederlands Consulaat in Duitsland) en Paolo Martina (directeur museum Bommel van Dam Venlo) kwamen naar Hoogcruts i.v.m. werkgesprekken over kunst en publiek. Theatermaker en videokunstenaar Peter Misotten (lector Technology Driven Art | Zuyd Hogeschool) ging het gesprek aan over spiritualiteit en technologie en beeldend kunstenaar Antoine Berghs ging inhoudelijk in op zijn expositie in het Bonnefantenmuseum. Er werden excursies ondernomen naar Odapark in Venray (Charlotte Koenen), het Bonnefantenmuseum (Paul Devens), een paardenwei (Helma Dabekaussen), het klooster van Mamelis, De Meldkamer in Maastricht (Pleun Moons), PXL/MAD-faculty (Karin Peulen) en het ECI Roermond (Marijke Hoedemakers).
Van het tweede project werd een gezamenlijke publicatie gerealiseerd in de vorm van een magazine. Het is een visualisatie van hoe verschillende belevingswerelden over elkaar heen zijn komen te liggen, in elkaar grijpen en soms ook tegen elkaar aan schuren. Flarden tekst grijpen terug op een belangrijk thema tijdens de gesprekken: het ‘rondhangen als culturele positie’ (kijk voor meer resultaten bij artware.pbk > beeldende kunst > artware event #12).
De derde editie van het onderzoek-atelier (februari tot juli 2023) voltrok zich op een aantal verschillende locaties, dit in tegenstelling tot de twee eerdere edities die vooral rondom het kloostercomplex van Hoogcruts waren gecentreerd. Door deze verandering in het programma kon het idee van de ‘nomadic school’ volledig tot haar recht komen.
“Both the nomadic school and the learning community offers people to learn IN the world. They offer the least amount of hierarchy and the most amount of world knowledge. With world knowledge I don’t mean knowledge OF the world. I mean how to use knowledge IN this world. In the ‘nomadic school’, you get to know multiple places. Places that offer you a variety of associations and historical contexts. Besides that, places connect you to people that are attached to the place and view it some way. Locations also connected to certain norms and values. How do you use knowledge on these locations?” (citaat uit tekst van Anne van de Steeg in projectpublicatie 2023)
De deelnemers werden uitgedaagd (en deden zelf ook voorstellen) zich voortdurend tussen o.a. het Benedictijnerklooster “Benedictusberg” in Mamelis, de keizerszaal van de Sint Servaasbasiliek, een voormalig schoolgebouw in Maastricht (locatie B32), het eigen atelier op de academie, het Maankwartier en kunstenaarsinitiatief Greylight Project (Wouter Huis) in Heerlen, Bureau Europa, Bankastudio, de oudste seksshop van Maastricht, de Jan van Eyckacademie en de Blauwe Zusters in Brunssum te verplaatsen.
Het onderzoek-atelier begon in de bibliotheek van Bureau Europa o.l.v. Carmen Schuhman van de Universiteit van Humanistiek in Utrecht. Tijdens een tweedaagse workshop stelde zij de vraag naar ‘het goede leven’ en wat we daar mee bedoelen. Deze vraag werd verder uitgerafeld aan de hand van het werk van Hannah Arendt dat werd besproken in het klooster van Mamelis en in de monumentale keizerszaal van de Sint Servaaskerk.
Karin Peulen actualiseerde tijdens haar workshop de I Tjing en het werken vanuit een niets-situatie met de gedachte dat alles dat gebeurt al iets is en dat toeval niet bestaat.
Tevens betrok Karin de residency van Belgische kunstenares Naomi Maquise bij B32 bij de workshop. De workshop van Paul Devens in de Bankastudio maakte het begrip ‘resonantie’ concreet, namelijk door gebruik te maken van een professionele geluidswerkplaats en die in te zetten bij het scheppen van soundscapes die de psycho-emotionele aspecten van ruimte ervaarbaar maken.
De bijdrage van Eleni Kamma in de projectruimte van Van Eyck was gebaseerd op haar onderzoek naar het klassieke begrip ‘parrheseia’: de (on)mogelijkheid om vrijmoedig de waarheid te spreken.
Tevens waren er studiovisits door Vera Gulikers (beeldend kunstenaar) en Xander Karskens (directeur Buitengoed Kasteel Wijlre) en werd de tentoonstelling van Dora Garçia in het Muhka bezocht. Bij Greylight Projects in Heerlen (Wouter Huis) werd o.a. de residency van Isolde Venrooi bezocht.
Vaste begeleiders waren Karin Peulen, Paul Devens, Ek van Roosendaal en Erik J de Jong.
Naast de inmiddels bekende namen van eerdere edities waren Eleni Kamma (beeldend kunstenaar), Xander Karskens (directeur Buitengoed Kasteel Wijlre), Naomi Maquise (beeldend kunstenaar), Vera Gulikers (beeldend kunstenaar) te gast, en introduceerden Lizzy Veldkamp (beeldend kunstenaar) en Famke Storms (beeldend kunstenaar) het project Cardboard City, over ‘embeddedness’ in de stedelijke ruimte (foto).
De mogelijkheid van Lifewide Learning.
Binnen de context van de ARTWARE onderzoek-ateliers wordt kunst beschouwd als een menselijke eigenschap waarlangs zich het idee kan vormen van een lerende samenleving: een samenleving die is gebaseerd op leren i.p.v. werken.
Een passage uit het rapport van het Shanghai Forum on Lifelong Learning (UNESCO, 2010) stelt het volgende: “We leven tegenwoordig in een snel veranderende en complexe sociale, economische en politieke wereld waarin we ons moeten aanpassen door in toenemende mate razendsnel nieuwe kennis, nieuwe vaardigheden en houdingen te vergaren binnen een breed spectrum van contexten. Een individu kan niet langer voldoen aan de eisen van het leven als hij of zij niet een levenslang lerende wordt, en een samenleving zal niet duurzaam zijn tenzij het een lerende samenleving wordt”.
De internationaal bekende pedagoog Gert Biesta[1] schrijft hierover: “In bovenstaande passage lijkt leren in dienst te worden gesteld van de mondiale kapitalistische economie, die met name behoefte heeft aan een flexibele voorraad menselijk kapitaal: mensen die zich voortdurend kunnen aanpassen aan een veranderende markt. Leren verschijnt in dit scenario als een daad van aanpassing, waarbij de vraag waaraan men zich zou moeten aanpassen en waarom volledig buiten beeld blijft.
De vrijheid om te leren lijkt helemaal weg, net als het inzicht dat leren wellicht vooral iets te maken heeft met democratie (Faure, 1972)[2]”.
ARTWARE reageert hierop door het onderzoek-atelier kritisch te verbinden aan het begrip Lifewide Learning. Dit is een benadering van leren die uitgaat van een gezamenlijk streven naar persoonlijke ontwikkeling als een levenslang avontuur. Een ontwikkeling die voortdurend op zoek is naar ‘authentieke situaties en contexten’.
Lifewide Learning – en daarmee de learning community – koppelt de leeractiviteit los van het klaslokaal of schoolmodel en brengt het leren als een typisch menselijke behoefte in verband met ‘de lerende mens’.
Concreet betekent dit dat het onderzoek-atelier dat in samenwerking met het Maastricht Institute of Arts wordt gerealiseerd ook toegankelijk is voor externe geïnteresseerden. Zij maken dan gebruik van de mogelijkheid van contractonderwijs (info via contactformulier van deze website).
[1] Gert Biesta is bijzonder hoogleraar aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht
[2] De terugkeer van het lesgeven, Gert Biesta 2018 p.58
