Het bezoek aan het roemruchte California Arts Institute (2010) in Valencia bracht ARTWARE in contact met o.a. John Baldessari (foto), Thomas Lawson (foto), Matthew Timmons en Milljohn Ruperto. John Baldessari is sinds het moment van oprichting in de jaren ’70 bijna onafgebroken aan het instituut verbonden geweest. Hij was leermeester van o.a. Tony Ousler, Mike Kelly en Matt Mullican.
Thomas Lawson was de opleidingscoördinator Fine Arts en Matthew Timmons was als docent critical writing bezig met een onderzoek naar de geschiedenis van science van fiction. Miljohn Ruperto tenslotte was alumnus van CalArts en had daarna deelgenomen aan de Mountain School of Arts.
De interviews met deze inspirerende personen hebben een overtuigend en helder beeld van de pedagogisch didactische betekenis van de learning community opgeleverd. De verkenning van de learning community was een van de hoofddoelen van het bezoek aan CalArts.
Docenten en studenten maken bij CalArts gelijkwaardig onderdeel uit van de learning community. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen de professional community die bestaat uit deskundigen en ingewijden enerzijds, en de learning community van beginnelingen anderzijds.
Er heerst een situatie waar in principe iedereen open staat voor leren en er is dus alleen maar sprake van een learning community.
Daarnaast maakte het bezoek aan CalArts duidelijk dat onderwijs een plek is en geen instituut of organisatie. Wanneer onderwijs de gelegenheid biedt ‘een plek te maken’ wil iedereen er graag zijn en wordt leren een vanzelfsprekende grondhouding die is losgezongen van vastgelegde lesprogramma’s en docenten. De kwaliteit van leren is in zo’n situatie afhankelijk gemaakt van omgeving en de bereidheid van mensen om die omgeving te delen en er hun plek van te maken. Kunst speelt hierin een bemiddelende rol.
Een dergelijke opvatting over onderwijs zou gemakkelijk kunnen worden opgevat als te vrijblijvend, te veel toeval gestuurd. Niets is minder waar! De learning community gaat uit van de vrije wil en volledige betrokkenheid van iedere deelnemer.
CalArts is een instituut waarbinnen sprake is van een uniek pedagogisch détournement. Een soort van binnenstebuiten kering van allerlei beproefde lesmethodes die op andere plaatsen vooral zijn gericht op formele onderwijsprogramma’s. Dit betekent dat studenten en docenten werken vanuit ideeën en niet vanuit disciplines. Deze conceptuele kijk op kunstonderwijs is gericht op de creatieve mens zelf. Of, om met John Baldessari (1931-2020) te spreken: you have to set up a situation. You can’t teach art, that’s my premise. (…) The students are there of their own free will. We had no curriculum.”[1] Van John Baldessari is bekend dat hij zijn nieuwste werken het liefst eerst besprak met zijn studenten. Hij doorbrak daarmee de oude klassieke machtsverhouding tussen de kunstenaar-docent en de student door in te zetten op gelijkwaardigheid en een gelijke mate van kwetsbaarheid in het leerproces. Dat wil zeggen: voor iedereen was de mogelijkheid om te leren even groot mits iedereen ook bereid was om zich open en kwetsbaar op te stellen.
[1] Art School – propositions for the 21st century, Steven Madoff, p. 45;
Tijdens een studiereis naar China (Hangzhou en Shanghai) met enkele collega’s van het Maastricht Institute of Arts werd in 2019 het Innovation Lab en de Dream Community van de Shanghai Art & Design Academy bezocht. Op de meeste Chinese academies heerst een situatie waarin studenten worden geplaatst tussen enerzijds de door de overheid gereguleerde officiële onderwijsprogramma’s die een sterke verbinding met de traditionele Chinese kaligrafie voorschrijven, en anderzijds onafhankelijke – meer eigentijdse – projecten die ontstaan in samenwerking met verschillende Europese academies. Het officiële onderwijssysteem is gebaseerd op een sterk hiërarchische structuur en vormt wat dat betreft in bijna alles het tegendeel van de learning community. Dat neemt niet weg dat een krachtig netwerk van zelfgeorganiseerde communities ruimte geeft aan experiment en de uitwisseling van onafhankelijke ideeën en collaboratie practices.
Tijdens Documenta 15 in 2022 bezocht ARTWARE de Foundation Class Collective, een initiatief van de Akademie Berlin Weissensee dat aansluit bij het model van de learning community. De installatie in het Fredericianum nodigde uit om – met het idee van de learning community als uitgangspunt – kritisch op het heersende Europese academiemodel te reflecteren.
